Finanse w świecie real-time – jak natychmiastowe transakcje zmieniają bankowość i oczekiwania klientów?

W Polsce, zgodnie z danymi Krajowej Rady Rozliczeniowej, w systemie Express Elixir umożliwiającym realizację przelewów natychmiastowych oraz przelewów na numer telefonu, w styczniu 2025 zrealizowano 46,3 mln transakcji o wartości 23,52 mld zł. Liczba zrealizowanych przelewów natychmiastowych, w stosunku do stycznia 2024 r. wzrosła o 26%, a ich wartość o 24%¹. Jeszcze dekadę temu przelewy natychmiastowe były nowinką technologiczną dostępną w ograniczonym zakresie, dziś stają się standardem. Klienci i klientki banków oczekują, że płatności będą realizowane szybko i będą w pełni bezpieczne.​

Za natychmiastowymi płatnościami stoją zaawansowane technologie, takie jak blockchain, API otwartej bankowości czy mechanizmy uwierzytelniania biometrycznego. Kluczową rolę coraz częściej odgrywają także systemy bazujące na sztucznej inteligencji, które w czasie rzeczywistym analizują potencjalne zagrożenia i wykrywają podejrzane transakcje.

Blockchain to rozwiązanie kojarzące się głównie z kryptowalutami. Jego główną zaletą jest zdecentralizowana struktura, dzięki której transakcje są rejestrowane w niezmiennym, publicznym rejestrze. Może się to sprawdzić np. przy płatnościach międzypaństwowych, które wymagają pośrednictwa wielu banków, co może powodować opóźnienia i wysokie opłaty. Blockchain umożliwia bezpośrednie transfery między stronami bez dodatkowych kosztów.

Otwarte interfejsy API (Application Programming Interfaces) pozwalają na bezpieczną komunikację między systemami bankowymi a zewnętrznymi aplikacjami i usługami. W praktyce oznacza to, że użytkownicy mogą z poziomu jednej aplikacji zarządzać kontami w różnych bankach, realizować płatności oraz korzystać z usług fintechów, które oferują np. zaawansowane analizy finansowe czy automatyczne oszczędzanie.

Z kolei biometria staje się jednym z kluczowych elementów ochrony użytkowników. Weryfikacja tożsamości za pomocą odcisku palca, rozpoznawania twarzy czy skanowania siatkówki eliminuje konieczność używania haseł, które są podatne na ataki phishingowe i kradzieże danych. Już dziś, duża część nowych smartfonów obsługuje funkcje biometryczne, a większość banków wdraża je jako domyślną metodę uwierzytelniania, np. przy logowaniu do aplikacji mobilnej, weryfikacji transakcji wysokiego ryzyka (czyli nietypowych działań takich jak choćby przelew o dużej wartości na konto nieznanego wcześniej odbiorcy) czy do realizacji płatności zbliżeniowych.

· Szybkość transakcji jest bardzo ważna, ale nie może odbywać się kosztem bezpieczeństwa. Dlatego sektor finansowy intensywnie rozwija także mechanizmy oparte na AI, które są w stanie w ułamku sekundy odrzucić podejrzaną płatność lub wymusić dodatkową weryfikację użytkownika (np. popularne „obracanie żabki” lub zaznaczanie rowerów na obrazku). Algorytmy analizują nie tylko same transakcje, ale również schematy zachowania klientów, takie jak np. czas reakcji, aby wykryć nieprawidłowości. Jeśli ktoś nagle wykonuje przelew na znaczną kwotę do nieznanego odbiorcy z zagranicy, system może zablokować transakcję i zażądać dodatkowego potwierdzenia. To technologia, która w tle chroni miliony osób korzystających z bankowości online, choć dla nich samych pozostaje praktycznie niewidoczna – tłumaczy Maciej Olszański, Local Head of Financial Services, Capgemini Polska.

Zgodnie z najnowszymi danymi, w ciągu ostatnich kilku lat, globalne wydatki sektora bankowego na technologie rosły średnio o 9% rocznie². Jednocześnie, jednym z największych wyzwań branży jest modernizacja systemów legacy spowodowana coraz większymi wymaganiami regulacyjnymi czy potrzebami wdrożenia rozwiązań sztucznej inteligencji. Będzie to mieć przełożenie na komfort użytkowników, ale także ich bezpieczeństwo. Nowsze systemy to także nowsze zabezpieczenia.

· Przejście na pełną cyfrową płynność operacyjną to dla wielu banków wyzwanie, szczególnie w obszarze integracji starszych systemów z nowoczesnymi rozwiązaniami. Infrastruktura finansowa była budowana przez dekady, a wiele instytucji wciąż korzysta z systemów mainframe, które trudno dostosować do współczesnych wymagań. To proces, który wymaga nie tylko inwestycji technologicznych, ale także zmiany podejścia do zarządzania danymi, poprawy interoperacyjności i ścisłej współpracy z sektorem fintech – ocenia Maciej Olszański.

Dla firm natychmiastowe płatności oznaczają większą przewidywalność finansową i efektywniejsze zarządzanie przepływem gotówki. Możliwość natychmiastowego rozliczania transakcji zmniejsza zatory płatnicze i pozwala na lepsze planowanie budżetu. W życiu codziennym klienci przyzwyczaili się do błyskawicznych przelewów międzybankowych, płatności w aplikacjach mobilnych czy transakcji z wykorzystaniem portfeli cyfrowych.

· Oczekiwania klientów w stosunku do bankowości dynamicznie się zmieniają. Jeszcze kilka lat temu kilkugodzinne opóźnienia w przelewach nie stanowiły dla nas problemu. Dziś oczekujemy, że pieniądze dotrą do odbiorcy w ciągu paru sekund. To nie tylko kwestia wygody - szybkie płatności zmieniają sposób, w jaki zarządzamy naszymi finansami. Klienci mają pełną kontrolę nad swoimi wydatkami w czasie rzeczywistym i mogą szybciej reagować na swoje potrzeby finansowe, np. opłacając rachunki tuż przed terminem lub natychmiastowo rozdzielając środki w firmie. Nasz kraj niespodziewanie wyrósł w tym sektorze na mocnego gracza, gdy konsorcjum polskich banków wprowadziło rewolucyjny system międzybankowy do płatności natychmiastowych, którego analogiczne odpowiedniki dopiero teraz powoli zostają wdrożone przez największych światowych graczy – komentuje Maciej Olszański.

Rynek płatności natychmiastowych będzie się rozwijał, a kolejne lata przyniosą nowe wyzwania związane z regulacjami, interoperacyjnością systemów oraz dalszą automatyzacją procesów. Technologie real-time stały się fundamentem nowoczesnej bankowości. Klienci przyzwyczaili się do natychmiastowego dostępu do usług, co sprawia, że oczekują takiej samej płynności w operacjach finansowych. Instytucje, które nie nadążą za tym trendem, ryzykują utratę klientów na rzecz bardziej innowacyjnych konkurentów.

¹ https://www.kir.pl/aktualnosci/statystyki-systemow-rozliczeniowych-kir-w-styczniu-2025-r,1187

² https://www.mckinsey.com/industries/financial-services/our-insights/unlocking-value-from-technology-in-banking-an-investor-lens