Przyszłość w IT należy do... wszystkich

Od lat słyszymy i powtarzamy, że przyszłość w IT nie należy do jednej płci. Mimo to zmiany zachodzą zbyt wolno, a branża IT jest postrzegana jako sektor zdominowany przez mężczyzn. Na przestrzeni ostatnich lat zorganizowano wiele kampanii i akcji, zachęcających kobiety do podjęcia pracy w IT, lecz ciągle nie ma widocznego odzwierciedlenia w statystykach zatrudnienia. Kobiety stanowią średnio jedynie jedną czwartą osób pracujących w IT¹. Skąd ta nierówność? Dlaczego mimo upływu lat w tak prężnie rozwijającej się branży, zatrudniającej coraz więcej osób, kobiety wciąż są w mniejszości? 

W poszukiwaniu odpowiedzi na to pytanie, firma Capgemini Polska przeprowadziła dwa badania. W pierwszym z nich badana grupa złożona była z pracowników biurowych z dużych miast (grupa określona w badaniu jako „white collars”, składająca się z osób mających styczność z sektorem IT), druga zaś obejmowała osoby z pozostałych grup zawodowych („grupa podstawowa”). Drugie badanie, o tożsamej treści, Capgemini Polska przeprowadziło wśród swoich pracowników i pracowniczek – jednego z największych pracodawców sektora nowoczesnych usług dla biznesu w kraju.

IT to męska branża? Jak się okazuje – ta opinia jest nie tylko zgodna z prawdą, ale w rzeczywistości jeszcze bardziej dojmująca w naszym kraju. W Polsce, gdzie kobiety stanowią 51,7 proc. ludności, w porównaniu do 48,3 proc. mężczyzn, paradoksalnie brak równego podziału w IT jest jeszcze bardziej dostrzegalny niż w wielu innych miejscach na świecie.

Kobiety na lokalnym rynku technologicznym stanowią zaledwie 14 proc. ogółu pracowników². Bardziej zróżnicowany obraz wyłania się z badania przeprowadzonego wśród pracowników Capgemini – tu średnia wynosi 38 proc. 

Pokutująca do niedawna opinia, że ze względu na anatomiczne różnice w budowie mózgu kobiet i mężczyzn, ci drudzy lepiej radzą sobie w rozwiązywaniu zadań matematycznych, jest przez współczesne neuronauki uważana za co najmniej budzącą wątpliwości. Co więcej, niektóre badania wskazują, że to właśnie dziewczynki – przynajmniej do 15. roku życia – lepiej niż ich koledzy radzą sobie z rozwiązywaniem zadań matematycznych³. Nauka nie potwierdza (a na pewno nie w sposób jednoznaczny) czy któraś z płci posiada wrodzone predyspozycje do pracy w zawodach technicznych. Naukowcy są jednak zgodni co do tego, że nasze umiejętności i zdolności kształtują się w dzieciństwie, kiedy mózg jest najbardziej plastyczny, chłonny i zdolny do tworzenia nowych sieci neuronowych⁴.  

- Możemy mówić o neuroseksizmie w systemie edukacji: przekonaniu, że mózgi kobiece nie są stworzone do nauki, a już na pewno nie do nauk technicznych. Że kobiety są nielogiczne, intuicyjne, emocjonalne. Że ich półkule po prostu się nie nadają do racjonalnego myślenia. Tymczasem wszystkie badania pokazują, że nie ma zasadniczych różnic pomiędzy mózgami mężczyzn i kobiet. Większe różnice dostrzegane są pomiędzy mózgami poszczególnych kobiet, czy też poszczególnych mężczyzn. Międzynarodowe badania PISA (Programme for International Student Assessment, czyli Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów) dowodzą, że nie ma istotnych różnic w rozwiązywaniu zadań z zakresu matematyki i fizyki wśród dziewcząt i chłopców. Co więcej, na uczelniach technicznych dziewczyny osiągają często lepsze wyniki od swoich kolegów – komentuje dr Bianka Siwińska, prezeska Fundacji Edukacyjnej Perspektywy i kierowniczka akcji „Dziewczyny na politechniki!”

Czy stereotyp „kobiety humanistki”, słabszej z matematyki i lepiej odnajdującej się w zawodach, które nie mają związku z naukami ścisłymi (STEM - ang. science, technology, engineering, mathematics), od dawna powinien być włożony między bajki? Respondenci i respondentki zgodnie twierdzą, że tak. Aż 72 proc. grupy podstawowej i 75 proc. z grupy white collars potwierdziło, że kobiety specjalizujące się w IT w żaden sposób nie odstają umiejętnościami od specjalistów innych płci. W Capgemini Polska wskaźnik ten rośnie o dodatkowych kilkanaście punktów procentowych – to samo powiedziało aż 86 proc. pracowników i pracowniczek.

- Gdy spytaliśmy respondentów i respondentki, czy zgadzają się ze zdaniem: „Branża IT jeszcze przez jakiś czas będzie zdominowana przez mężczyzn”, na „tak” było 65 proc. grupy podstawowej i 60 proc. white collars. Z kolei wśród pracowników i pracowniczek Capgemini „tylko” 49 proc. osób zgodziło się z tym stwierdzeniem. Różnicę i wpływ codziennego kontaktu z branżą IT widać już tutaj. Ale jeszcze wyraźniej widać ją wśród przeciwników tego stwierdzenia. Aż 31 proc. badanych z Capgemini Polska się z nim nie zgodziło. To stanowi duży kontrast w stosunku do grup podstawowej i white collars, bo w obu z nich współczynnik ten wynosi tylko 11 proc. To pokazuje pewną korelację – im bliżej branży IT znajdują się osoby badane, tym pewniejsze są, że w przyszłości czeka nas różnorodność – mówi Monika Chajdacka, HR Director w Capgemini Polska.

Z badań wyraźnie wynika, że im bliżej branży IT były osoby badane, tym lepiej postrzegały samą branżę i warunki, jakie w niej panują – co zdaje się mówić, że pozytywne opinie mają potwierdzenie w rzeczywistości. Jednocześnie im bliżej branży IT był respondent, tym mniej różnic było w postrzeganiu kompetencji przedstawicieli różnych płci i tym bardziej „równościowe” podejście. Zdaje się więc, że zapomnienie o stereotypach i obranie inkluzywności jako kierunku działań popłaca i stanowi ważny pierwszy krok ku większej równości. Pierwszy z wielu. Wyniki badania zdają się zbieżne z obserwacjami psychologów i socjologów – przed prawdziwie równym rozwojem zawodowym Polki i Polaków blokują przede wszystkim stereotypy i kulturowe ograniczenia. Żeby każdy z nas miał tak samo równe szanse – kształtowane przecież od wczesnego dzieciństwa – potrzeba zmiany w mentalności: rodziców, nauczycieli, urzędników. Wszystkich Polaków.

¹ Według Deloitte udział kobiet w firmach z branży technologicznej w 2019 roku wynosił 22,4%, w 2020 – 23,1%, a prognozy na 2021 i 2022 wyniosły kolejno: 24% oraz 25%. Dane podane za: Raport „Kobiety w IT” 2022, No Fluff Jobs, opr. Dorota Piekarska, Ania Żbikowska, Katarzyna Brycka i in., https://nofluffjobs.com/insights/raport-kobiety-w-it-2022/

² Raport „Branża IT w dobie pandemii” 2021, raport z II edycji badań Branżowy Bilans Kapitału Ludzkiego – Sektor IT 2020–2021, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości we współpracy z Uniwersytetem Jagiellońskim, opr. Anna Szczucka, Katarzyna Lisek, Jan Strycharz, https://www.parp.gov.pl/component/publications/publication/branzowy-bilans-kapitalu-ludzkiego-ii-sektor-it oraz Raport Bulldog Job „Badanie społeczności IT” 2022, https://bulldogjob.pl/it-report/2022 

³ Gijsbert Stoet, David C. Geary, „The Gender-Equality Paradox in Science, Technology, Engineering, and Mathematics Education”, „Psychological Science” 2018 nr 29, 581–593,https://www.researchgate.net/publication/323197652_The_Gender-Equality_Paradox_in_Science_Technology_Engineering_
and_Mathematics_Education

⁴ Siwińska: Dziewczyny, idźcie na politechniki!”, Rozmowa Pauliny Kropielnickiej,https://krytykapolityczna.pl/kraj/siwinska-dziewczyny-idzcie-na-politechniki/